Đại diện tiêu biểu của Tâm lý học nhận thức (TLHNT) là Jean Piaget (1896 - 1980), ông là người Thuỵ Sỹ. Ông là một nhà TLH tiêu biểu nhất của mọi thời đại, người ta thường dẫn chứng các công trình nghiên cứu của ông như lí do cho sự phổ biến của TLHNT trong TLH hiện đại. Ông đã đi từ nghiên cứu Sinh vật học qua TLH rồi đến TLHNT, đó là con đường của cuộc đời hoạt động khoa học của ông.
Piaget đã xuất bản hơn 50 cuốn sách và nhiều chuyên đề khác. Nổi tiếng vơi Học thuyết ( nguồn gốc ) phát sinh.
- Ông cho sự xuất hiện và phát triển của trí khôn tương tự như sự thích nghi của yếu tố sinh học của động vật với môi trường. Trong sinh vật học thì cá thể luôn "đồng hoá" các yếu tố của môi trường vào bên trong "cấu trúc" vốn có của cơ thể, đồng thời luôn phải " điều ứng" "cấu trúc" ấy sao cho phù hợp với môi trường. Khi hai quá trình ấy "cân bằng" thì cơ thể đã thích nghi và phát triển.
+ Cấu trúc ( sche`me) : đó là các yếu tố đã có trong cơ cấu nhận thức của con người.
+ Đồng hoá ( assimilation) : là quá trình chủ thể tiếp nhận khách thể, nghĩa là chủ thể xử lý các yếu tố tác động bên ngoài cho nó phù hợp với cấu trúc.
+ Điều ứng ( accomodation ) : là quá trình chủ thể đáp lại các kích thích, có hai loại điều ứng :
1. Thay đổi cấu trúc cho phù hợp với kích thích.
2. Tạo ra cấu trúc mới phù hợp với kích thích.
-> Nhận thức của con người.
- Piaget chia làm 4 giai đoạn phát triển trí tuệ ( tri thức)
+ Giai đoạn 1: giai đoạn cảm giác vận động ( 0-2 tuổi ). Giai đoạn này trẻ chỉ nhận thức được những cảm giác vận động, trẻ thường không có biểu tượng hoặc ở mức tối thiểu. Trẻ trong giai đoạn nay có tính ích kỷ, nghĩa là trẻ lấy mình làm trung tâm để nhận thức mọi việc.
+ Giai đoạn 2: Giai đoạn tiền thao tác ( 2-7 tuổi). Trẻ có ít biểu tượng và biết phân loại sự vật dựa trên sự giống nhau của chúng, trẻ giải quyết mọi việc dựa vào cảm tính hơn là lý trí.
+ Giai đoạn 3: Thao tác cụ thể ( 7-11 tuổi ). Trẻ hiểu đươc một số khái niêm phức tạp nhưng trẻ chỉ có thể vận dụng chúng vào những vấn đề cụ thể mà có thể giải quyết trực tiếp. Trẻ chưa có nhận thức về sự bảo toàn và bài toán ngược.
+ Giai đoạn 4: Thao tác hình thức ( từ 11 tuổi trở đi ).
Ví dụ: A=B
B=C
=> A=C
Trẻ có thể gải được bài toán bảo toàn và bài toán ngược, có thể vận dụng những khái niệm phức tạp vào trong những vấn đề trừu tượng cũng như cụ thể.